Adresaci Posłowie i Posłanki Sejmu RP i Senatorowie i Senatorki Senatu RP

Szanowni parlamentarzyści i parlamentarzystki,

domagamy się natychmiastowego uchwalenia specjalnej ustawy o czystym powietrzu. Potrzebujemy jej, żeby położyć kres zanieczyszczeniu powietrza w Polsce, które poważnie szkodzi naszemu zdrowiu i życiu. Jak długo jeszcze mamy czekać i umierać przez smog?!

Dotychczasowe działania, podejmowane głównie lokalnie, są niewystarczające. Potrzebna jest specjalna, kompleksowa ustawa, która odpowie na nieefektywność dotychczasowych regulacji i podejdzie do naszego zdrowia na poważnie.

Walka ze smogiem to złożony proces. Wymaga skutecznego zmierzenia się zarówno z zanieczyszczeniami ze spalania paliw stałych i śmieci w gospodarstwach domowych, jak i z tymi pochodzącymi z transportu, w tym z samochodów z silnikiem diesla. Zajęcie się tylko jednym obszarem nie rozwiąże problemu. Od ustawy oczekujemy konkretnych zobowiązań w sprawie terminów, rozwiązań, finansowania i zaplanowania oraz realizacji działań na rzecz czystego powietrza, a także zadbania przy tym o osoby w ubóstwie energetycznym. Działania muszą zostać podjęte w sposób skoordynowany na poziomie centralnym, regionalnym i samorządowym.

Codziennie z powodu zanieczyszczenia powietrza umiera ok. 130 osób, co rocznie daje liczbę prawie 50 tys. przedwcześnie zmarłych [1]. Przy obecnych planach i zaangażowaniu polityków czyste powietrze możemy mieć za nawet 100 lat [2]! Oznacza to kolejnych ponad dwa miliony ofiar smogu w ciągu 50 lat. Posłowie i posłanki, senatorowie i senatorki – najwyższy czas na uratowanie tych żyć. Domagamy się przygotowania wyjątkowej ustawy, która zatrzyma smog w Polsce!

Czego dokładnie sie domagamy od specjalnej ustawy antysmogowej?

1. maksymalne zaostrzenie poziomów alarmowania/informowania o przekroczeniach norm jakości powietrza,
2. całkowite odejście od palenia węglem i innymi paliwami stałymi w gospodarstwach domowych [3], poprzez łącznie:
   1. docelowo wprowadzenie jednolitego dla całego obszaru kraju zakazu spalania paliw stałych w kotłach w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach nieobjętych innymi przepisami (do 10 lat od przyjęcia ustawy)
   2. docelowo, wprowadzaną etapowo wymianę wszystkich pieców i kotłów przydomowych na podłączenia do sieci ciepłowniczej lub nieemisyjne lub nisko-emisyjne źródła ciepła (OZE [4]), którym towarzyszy program termomodernizacji. Etapy wymiany:
      • w ciągu 3 lat wymiana wszystkich pieców o standardzie poniżej normy V,
      • w ciągu 10 lat wymiana wszystkich pieców i kotłów o normie V,
   3. wprowadzenie najwyższych norm jakości dla paliw stałych spalanych w piecach i kotłach w gospodarstwach domowych i przedsiębiorstwach nieobjętych innymi przepisami.
3. wprowadzany etapowo w ciągu trzech lat zakaz wjazdu do miast, w których przekraczane są normy dwutlenku azotu (NO2) [5], dla pojazdów z silnikiem diesel poniżej normy EURO 6 [6] oraz:
   • wprowadzenie wysokiej akcyzy na używane samochody z silnikiem diesla sprowadzane z zagranicy
   • wprowadzenie kontroli i kar za wycinanie filtrów ograniczających emisję spalin samochodowych.
4. program osłonowy dla osób w sytuacji ubóstwa energetycznego lub nim zagrożonych (finansowanie termomodernizacji, podłączenia do sieci ciepłowniczej lub źródła ciepła z OZE i uwzględnienie kwestii wykluczenia transportowego w przypadku posiadania pojazdu z silnikiem diesla niespełniającego normy EURO 6),
5. jasne zasady współpracy samorządu i rządu wraz z Narodowym Funduszem Ochrony Środowiska i Wojewódzkim Funduszem Ochrony Środowiska i Gospodarki Wodnej (podział zadań, odpowiednie przepisy zapewniające narzędzia realizacji i kontroli) wraz ze wskazaniem i zagwarantowaniem źródeł finansowania oraz poprawienie przepisów dotyczących kontroli przestrzegania i egzekucji przepisów.

[1] EEA Report No 12/2018, 28 padziernika 2018, European Enviroment Agency.

[2] Informacja o wynikach kontroli Ochrona powietrza przed zanieczyszczeniami, 28 sierpnia 2018, Najwyższa Izba Kontroli.

[3] A także w przedsiębiorstwach nieobjętych innymi przepisami.

[4] Odnawialne Źródła Energii takie jak wiatr lub słońce.

[5] W Niemczech „zakaz wjazdu dla samochodów z silnikami Diesla będą mogły wprowadzić te miasta, w których w ciągu roku przekraczany jest limit zawartości dwutlenku azotu wynoszący 40 mikrogramów na 1 m³.” Przełomowy wyrok sądu. Niemcy na potęgę sprzedają stare diesle, MotoPL, 2 marca 2018 r.

[6] Najwyższa z istniejących norm czystości silników diesel.

Pytania i odpowiedzi

Co to są paliwa stałe?

Są to materiały w postaci stałej, które można spalić w celu otrzymania ciepła. Należą do nich węgiel, drewno, muł, miał czy śmieci.




Czemu apelujemy o odejście od spalania paliw stałych i kopalnych?


Jedną z głównych przyczyn smogu (zwłaszcza pyłów pm 2,5 i pm 10) jest spalanie paliw stałych: węgla i drewna. Wyeliminowanie smogu musi oznaczać rezygnację z tych paliw. Lokalne uchwały antysmogowe uwzględniają tę kwestię. Dla przykładu w Krakowie od 1 września 2019 nie będzie można spalać węgla i drewna.
Odejście od spalania węgla i gazu (paliw kopalnych) jest elementem polityki klimatycznej Unii Europejskiej. Dotyczy ona również indywidualnych palenisk. UE planuje, że do 2050 roku żaden dom w Europie nie może czerpać energii (w tym cieplnej) z paliw kopalnych. Spalanie węgla i gazu powoduje emisję CO2, gazu w największym stopniu odpowiedzialnego za zmiany klimatu.
W Polsce elementem, który wiąże smog i zmiany klimatu jest węgiel. Uzależnienie produkcji energii (w tym cieplnej) od tego surowca jest w dużym stopniu odpowiedzialne i za zanieczyszczenie powietrza pyłami zawieszonymi, i za relatywnie wysoki poziom emisji CO2.


Jakie są źródła smogu?


"Główną przyczyną niedostatecznej jakości powietrza w Polsce jest emisja pyłów zawieszonych [PM10, PM2,5] i B(a)P [bezno(a)piren] z domowych pieców i lokalnych kotłowni węglowych, w których spalanie węgla odbywa się w nieefektywny sposób. Jest to tzw. niska emisja. Jej cechą charakterystyczną jest to, że powodowana jest przez liczne źródła wprowadzające do powietrza niewielkie ilości zanieczyszczeń. " [Dbaj o zdrowie - nie oddychaj, Najwyższa Izba Kontroli, 11 września 2018 r.]
"Poważnym źródłem zanieczyszczeń jest transport, czyli pojazdy spalinowe. W polskich miastach na 1000 mieszkańców przypada obecnie więcej aut niż w wielu miastach Europy Zachodniej, dodatkowo są to często pojazdy stare i emitujące bardzo duże ilości zanieczyszczeń." [Skąd się bierze smog?, Polski Alarm Smogowy, 28 stycznia 2016 r.]
Zanieczyszczenia transportowe, przyczyniają się w dużym stopniu do przekraczania norm przede wszystkim tlenku azotu (NO2). Więcej o procentowym udziale różnych źródeł emisji pyłów zawieszonych PM10, PM2,5 i tlenku azotu dowiesz się z Raportu Ochrona Powietrza Przed Zanieczyszczeniami Najwyższej Izby Kontroli z wrzesnia 2018 r., strona 54, https://www.nik.gov.pl/plik/id,18090,vp,20682.pdf.


Skąd wziąć pieniądze na realizację postulatów i dlaczego postulujemy drastyczne ograniczenie zanieczyszczeń w 3 lata?


3 lata to perspektywa czasu, która pozwala na zintensywfikowane działania i oszczędzenie dzięki nim kolejnych żyć mieszkańców i mieszkanek Polski. Co roku z powodu smogu umiera 47,5 tys. osób. Kolejne lata to kolejne możliwe uratowane życia idące w miliony. Zgodnie z szacunkami Najwyższej Izby Kontroli obecne działania i rozwiązania skierowane na walkę ze smogiem pozwolą nam rozwiązać ten problem w... 50 do 100 lat.
Tymczasem posiadamy wszelkie niezbędne środki i do działania i zapobieżeniu temu kryzysowi zdrowia publicznego. Rząd jeszcze w 2018 r. uruchomił program Czyste Powietrze, w ramach którego na walkę ze smogiem miało zostać wydanych 103 mld złotych - w tym głównie ze środków europejskich. Tyle, że niewłaściwie wydanych: na wymianę grzewczych instalacji węglowych na węglowe, a nie na źródła ciepła z odnawialnych źródeł energii. To podważyła właśnie Unia Europejska. Brakuje determinacji więc przede wszystkim woli politycznej do zdecydowanych, właściwych i dobrze skoordynowanych działań rządu we współpracy z samorządami.